Auto’s worden steeds autonomer. Het tijdperk van de volledig zelfrijdende auto loert net om de hoek.
Wat is een autonome auto?
De SAE (Society of Automotive Engineers) werkt met vijf levels om de mate van autonomie van de auto te duiden:
(Level 0 is dan het stadium van geen autonomie, namelijk de gewone auto met menselijke besturing die zelfstandig geen taken kan verrichten)
Level 1 – stuurondersteuning: De auto die één taak zelfstandig kan verrichten. De bestuurder wordt dus enige hulp geboden bij de besturing. Cruise control is hier een voorbeeld van.
Level 2 – partiële autonomie: De auto die verschillende taken kan verrichten. De bestuurder wordt dus hulp geboden bij de besturing.
Level 3 – conditionele autonomie: De auto die onder ideale omstandigheden zelfstandig kan rijden, maar waarbij de bestuurder de controle moet overnemen als het systeem dit vraagt.
Level 4 – hoge autonomie: De auto die in principe zelfstandig rijdt, maar waarbij de bestuurder de controle moet overnemen in kritieke situaties. De bestuurder moet dus wel voortdurend opletten voor het geval hij plotseling moet ingrijpen.
Level 5 – volledige autonomie: De auto die geheel zelfstandig rijdt en waarbij de inzittenden geen aandacht voor de besturing hoeven te hebben. Onder dit level wordt de ‘zelfrijdende auto’ gecatalogeerd.
Naargelang de technologie verder vordert, zullen er dus in de toekomst diverse (tussen)fases zijn met verschillende niveaus van autonomie, waarin de openbare weg gedeeld zal worden door enerzijds auto’s bestuurd door de mens (met bepaalde vorm van autonomie) en anderzijds zelfrijdende auto’s.
Wie is er dan aansprakelijk bij een ongeval veroorzaakt door een autonome auto?
De huidige regelgeving qua aansprakelijkheid is gebaseerd op de auto met bestuurder (namelijk: de mens), waarbij meestal minstens één bestuurder aansprakelijk is voor het ongeval.
Maar wie moet men dan beschouwen als de bestuurder van een zelfrijdende auto? De menselijke inzittende, of de autopilot (het software-systeem)? Dit vraagt nog verdere uitklaring.
Er is actueel nog geen regelgeving met betrekking tot de auto zonder bestuurder, dit wil zeggen de zelfrijdende auto: (abstractie wordt gemaakt van het KB van 18/03/2018 betreffende testvoertuigen die gebruikt worden in het kader van experimenten met geautomatiseerde voertuigen).
De vraagt stelt zich wie dan verantwoordelijk is voor een ongeval met een autonome auto, en zeker voor een ongeval met een volledig zelfrijdende auto.
De aansprakelijkheid voor een ongeval met een autonome auto zal afhankelijk zijn van het niveau van autonomie.
Thans kunnen er twee vormen van aansprakelijkheid onderscheiden worden, namelijk de aansprakelijkheid voor uw eigen daad en de aansprakelijkheid voor de zaak waarvan u houder bent.
Zolang er sprake is van menselijke supervisie en verwacht wordt van de bestuurder van de auto dat hij zelf kan ingrijpen, is de bestuurder zelf aansprakelijk voor het ongeval. (= aansprakelijkheid voor uw eigen daad)
Indien het een geheel zelfrijdende auto (level 5 – volledige automatisatie) betreft en de ‘bestuurder’ (inzittende) niet meer de mogelijkheid heeft om zelf in te grijpen, dan blijft de eigenaar of houder van de auto aansprakelijk voor het ongeval, tenzij hij het bewijs kan leveren van een technisch defect aan de auto. (= aansprakelijkheid voor de zaak waarvan u houder bent)
Er is in dit laatste opzicht, namelijk in geval van een (mogelijk) technisch defect aan de auto, een verschuiving van de aansprakelijkheid mogelijk, en zelfs een opeenvolging van aansprakelijkheidsclaims van de ene naar de andere.
De constructeur (de autofabrikant) kan eventueel aansprakelijk gesteld worden. Maar ook de softwareontwikkelaar (het elektronicabedrijf dat het systeem aangeleverd heeft) of het IT-bedrijf (dat de aansturing van de auto bedacht heeft) zou verantwoordelijk kunnen zijn. Misschien kunnen zelfs de overheden als wegbeheerder aansprakelijk gesteld worden in geval van een falende verkeersinfrastructuur (bv. bij foutieve gegevens van de verkeerslichten).
Hoe gebeurt de afhandeling van de aansprakelijkheid bij een ongeval veroorzaakt door een zelfrijdende auto?
Voor het slachtoffer van het verkeersongeval zal het géén gevolgen hebben indien een zelfrijdende auto verantwoordelijk is voor het ontstaan van het ongeval. De WAM-verzekeraar van de zelfrijdende auto zal de schade moeten vergoeden (geen verschil tussen ongeval veroorzaakt door een zelfrijdende auto ofwel door een auto bestuurd door de mens). De WAM-verzekeraar zal daarna de aansprakelijkheidskwestie verder afhandelen.
Voor de verzekeringnemer (de eigenaar, of eventueel de houder, van de zelfrijdende auto) zal het wél een verschil uitmaken indien de WAM-verzekeraar bv. de aan het slachtoffer uitgekeerde schade wil verhalen op de verzekeringnemer ofwel de voertuigschade van de verzekeringnemer niet wil uitkeren.
De discussie in dit laatste opzicht zal uiteraard ook afhankelijk zijn van de toepasselijke polisvoorwaarden.
Het zou best kunnen dat, naast aansprakelijkheidsverzekeringen, nieuwe verzekeringspolissen intrede vinden, die aangegaan worden door een potentieel slachtoffer en niet door een potentieel aansprakelijke. Zo’n verzekering wordt afgesloten door het slachtoffer zelf als een soort omnium waarbij zijn vergoeding niet meer ondergeschikt is aan de vaststelling van de aansprakelijkheid van een derde, maar zijn schade onmiddellijk vergoed wordt door zijn eigen verzekeraar (die zich vervolgens eventueel kan keren tegen de mogelijke aansprakelijke voor het ongeval).
Conclusie
Vooraleer de zelfrijdende auto echt zijn ingang kan vinden op onze openbare weg, zullen er zeker ook op het vlak van het aansprakelijkheidsregime nog grote stappen gezet moeten worden.
Thans zijn er nog een aantal juridische hinderpalen die weggewerkt moeten worden, en zal de wetgever nog enkele complexe vragen moeten oplossen.
Er dringt zich dus nieuwe/aanvullende regelgeving op, die duidelijkheid moet verschaffen wat betreft de aansprakelijkheid voor ongevallen met een zelfrijdende auto.
Bij verdere vragen kan u steeds terecht bij één van onze specialisten.
Stef BRUGMANS
