1.
Er is de laatste weken heel wat onbegrip en commotie ontstaan bij de eigenaars van zonnepanelen omwille van het arrest van het Grondwettelijke Hof van 14.01.2021.
Er worden echter heel wat onvolledige en halve waarheden de wereld ingestuurd, ook vaak ingegeven door een terechte frustratie. Evenwel dient deze frustratie niet gericht te worden ten aanzien van het Grondwettelijk Hof, … don’t shoot the pianist.
Het Grondwettelijk Hof heeft het decreet van het Vlaamse Gewest van 26 april 2019, waarin onder meer de regeling van de terugdraaiende teller is opgenomen, getoetst aan de fundamentele grondrechten en aan de bevoegdheidsverdelende regels.
De bevoegdheidsverdelende regels zijn regels die bepalen welke overheid in België bevoegd is om in een welbepaalde materie een ‘wet’ te maken.
In België zijn deze regels uiteraard zeer uitgebreid en complex, omdat België nu eenmaal verschillende overheden kent, waaronder o.a. de Federale Overheid en het Vlaams Gewest.
Het Grondwettelijk Hof heeft geoordeeld dat een aantal artikelen/bepalingen van het decreet deze toets niet doorstaan en vervolgens moet vernietigd worden. Enkel de artikelen die deze toets of beoordeling niet hebben doorstaan werden nietig verklaard.
Het is aldus het Vlaamse Gewest die bij het opmaak van het decreet de mist is ingegaan en essentiële rechtsregels heeft genegeerd.
2.
In het arrest werden diverse grieven (‘klachten’) behandeld die opgedeeld kunnen worden in de volgende aspecten :
- De tijdelijke instandhouding van het compensatiemechanisme en het prosumententarief
- De toewijzing van bepaalde kosten aan de netgebruikers
- De bescherming tegen elektromagnetische straling
- De bescherming tegen het afsluiten van het elektriciteitsnet
- De bescherming van de persoonlijke levenssfeer
Hieronder zullen deze verschillende aspecten worden toegelicht met verduidelijking van een aantal begrippen.
3. De tijdelijke instandhouding van het compensatiemechanisme en het prosumententarief
Het bestaande of oude systeem met de terugdraaiende teller werkt als volgt:
- Wanneer u elektriciteit afneemt, draait de teller vooruit (verhoogt)
- Wanneer u elektriciteit opwekt, maar niet gebruikt, wordt deze op het elektriciteitsnet geplaatst (geïnjecteerd) en draait de teller terug (verlaagt)
- Zo betaalt u enkel het totale verbruik van energie verminderd met de zelf geproduceerde energie.
- Voor het gebruik van het elektriciteitsnet in twee richtingen, afname en injectie, betaalt u een bijdrage, het zogenaamde prosumententarief. (prosument is een eenvoudige samentrekking van consument en producent)
Deze regeling wordt ook wel het compensatiemechanisme genoemd, omdat een compensatie wordt gevraagd voor het gebruik van het elektriciteitsnet. Deze compensatie is dus het prosumententarief.
Het nieuwe systeem met de digitale meter kent uiteraard een andere werking:
- De digitale meter registreert de beide energiestromen – afname en injectie – afzonderlijk.
- U betaalt voor uw werkelijk verbruik van de elektriciteit die u alsnog nodig heeft.
- U ontvangt een vergoeding voor de energie die u zelf produceert en op het net plaatst.
Deze regeling wordt het opkoopsysteem genoemd.
De reden waarom in 2020 nog massaal zonnepanelen werden geplaatst, bestond erin omdat het decreet voorzag in een instandhouding van het compensatiemechanisme met prosumententarief gedurende 15 jaar.
Tot eind 2020 kon u immers zelf beslissen als u toepassing wenste te maken van oude of het nieuwe systeem.
Waarom werd deze regeling dan vernietigd?
Welnu, hiervoor dienen een aantal begrippen verduidelijkt te worden.
Er zijn een aantal tarieven of kosten die u betaalt om de energie tot bij uw thuis of onderneming te krijgen. U merkt daar weinig onderscheid van omdat deze ingecalculeerd zijn in uw energiefactuur.
Eén van deze kost is de transmissiekost, een vergoeding die u betaalt om de elektriciteit te ‘vervoeren’ over het transmissienet van ELIA.
En daar wringt nu net het spreekwoordelijk schoentje. Deze transmissietarieven en de belastingen voor het gebruik van het net zijn een bevoegdheid van de Federale Overheid.
Het aangevochten decreet werd uitgevaardigd door Vlaanderen ( Vlaams Gewest), die hiervoor aldus geen bevoegdheid hadden.
Wat zijn de gevolgen?
Het gevolg is nu dat het oude systeem van de terugdraaiende teller niet meer in stand kan gehouden worden en dat bij plaatsing van de digitale meter en opkoopsysteem van toepassing zal zijn.
Om niet nog meer onduidelijkheid en administratieve rompslomp te veroorzaken heeft het Hof beslist dat tot aan publicatie van het arrest in het Belgisch Staatsblad de reeds ontvangen facturen ongewijzigd blijven.
4. De toewijzing van bepaalde kosten aan de netgebruikers
Het decreet bepaalde tevens dat de kosten van de plaatsing van de digitale meter ten laste van de netgebruiker worden gelegd, als de netgebruiker zelf om de vervanging van zijn meter zou gevraagd hebben.
Waarom werd deze regeling vernietigd?
Als er bepaalde kosten van de plaatsing en indiensstelling van de digitale meter ten laste wordt gelegd van de netgebruiker, heeft dit ook een direct invloed op de kosten die de eindverbruikers moeten betalen.
In Vlaanderen heeft het VREG – de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt – de exclusieve bevoegdheid om de tarieven te bepalen in het Vlaams Gewest voor de distributie van gas en elektriciteit.
Doordat het decreet welbepaalde kosten voor de plaatsing van de digitale meter ten laste wilt leggen van de eindgebruiker, wordt deze bevoegdheid van het VREG miskend.
Wat zijn de gevolgen?
De gevolgen zijn tegelijkertijd duidelijk en onduidelijk. Het is duidelijk dat het Vlaamse Gewest geen kosten voor de plaatsing van de digitale meter ten uwer laste kan leggen. Het is onduidelijk of het VREG in de toekomst hiervoor wel een kost in rekening zal brengen.
5. De bescherming tegen elektromagnetische straling
Een aantal particulieren hadden hun bezorgdheid geuit inzake mogelijke elektromagnetische stralingen van de draadloze digitale meter.
Er bestaan immers twee varianten van de digitale meter, één die werkt via bekabeling en één die werkt via draadloze communicatie.
Zonder uitspraak te willen doen over eventuele schadelijke gevolgen of het bewijs daarvan, heeft het Hof geoordeeld dat de netgebruiker steeds de keuze moet hebben welke digitale meter wordt geplaatst.
6. De bescherming tegen het afsluiten van het elektriciteitsnet
Vooraleer welbepaalde gebruikers van het elektriciteitsnet kunnen afgesloten worden, moet verplicht en voorafgaandelijk een advies ingewonnen worden van de Lokale Adviescommissie.
Dit is een adviesorgaan waarin mensen zetelen van het OCMW, de netbeheerder of waterleverancier, eventueel de schuldbemiddelaar van de verbruiker.
Zoals het decreet werd opgesteld, zou dit advies niet moeten gevraagd worden als netgebruikers de plaatsing van de digitale meter zouden weigeren.
Met andere woorden zou de gebruiker kunnen afgesloten worden van het elektriciteitsnet, zonder enig advies en buffer daaromtrent.
Het argument van Vlaanderen dat dit de uitrol van de digitale meters zou verstoren, werd niet door het Hof aanvaard.
Het inwinnen van het advies van Lokale Adviescommissie blijft dan ook verplicht, ook bij een eventueel weigering voor de plaatsing van de digitale meter.
7. De bescherming van de persoonlijke levenssfeer
De Liga voor Mensenrechten had een grief ingediend waarbij werd aangevoerd dat de digitale meter een onevenredige inmenging zou meebrengen in de persoonlijke levenssfeer van de netgebruiker.
De Liga was van oordeel dat er steeds een mogelijkheid zou moeten bestaan om de plaatsing van de digitale meter te kunnen weigeren.
Daarnaast hadden een aantal particulieren ook aangehaald dat de overheid of netbeheerders een te ruime toegang zou hebben tot de gegevens en data die door de digitale meter verstrekt worden.
Dit werd echter niet door het Hof gevolgd.
Het Hof oordeelde dat er voldoende evenwicht bestond tussen enerzijds de verplichte installatie van de digitale meter en de daaraan gekoppelde doelstelling van efficiënt en duurzaam energiebeheer en anderzijds de eerbiediging van het privéleven van de gebruikers.
***
De Vlaamse Regering heeft een enorm gezichtsverlies geleden ten aanzien van hun kiezers en de eigenaars van zonnepanelen.
De beloofde verlenging van de terugdraaiende teller over een periode van 15 jaar is in rook opgegaan.
Om de zonnepanelenvloot niet helemaal te laten kapseizen is de Vlaamse Regering naarstig op zoek naar allerhande compensaties.
Op het ogenblik van de redactie van deze nieuwsbrief is er sprake van een financiële compensatie in de vorm van een gegarandeerd rendement van 5% op de gemiddelde investering van de installatie als tevens een premie voor het plaatsen van thuisbatterijen.
Gert DAMIAANS
